Van Uilenspiegel tot Roeland: een degelijke geschiedenis van het Vlaams Huis in Gent

Vele jaren lang bewaarde Oswald van Ooteghem het archief van het Vlaams Huis in Gent. Enkele jaren geleden vroeg hij de Leuvense historicus Peter van Windekens om er de geschiedenis van te schrijven.

Wie Van Windekens enigszins kent, weet dat hij een ervaren ‘archiefrat’ is die de onderste steen omdraait om toch maar niets aan het toeval over te laten. Gedurende een geruime periode diende hij evenwel zijn opzoekingswerk stil te leggen wegens de lockdowns tijdens de coronapandemie. Met een jaar vertraging verscheen nu zijn degelijke historische studie in boekvorm. Een paar weken voor de voorstelling van het boek overleed Oswald van Ooteghem op 98-jarige leeftijd. Voor het boek schreef hij onder de titel ‘De roman van een Vlaams Huis’ nog een Uitleiding bij het boek.

Fronters

Voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog bestond er een ‘Vlaamsch Huis’ in Gent maar hierover zijn geen of nauwelijks historische bronnen bekend. Elders, zoals in de streek van Aalst, lagen de daensisten aan de basis van menig Vlaams Huis. Na de oorlog schoten de Vlaamse huizen als paddenstoelen uit de grond. Tussen 1920 en 1940 waren er in de 1144 toenmalige Vlaamse gemeenten 537 Vlaamse huizen. In het arrondissement Gent-Eeklo met 82 gemeenten tellen we vijftien Vlaamse huizen. Centraal in dit boek staat dus het Vlaams Huis in Gent.

Het waren vooral de Vlaamse Oud-Strijders (VOS) die zich verenigden en aan de basis lagen van een aantal Vlaamse huizen. Her en der gebeurde dat in samenwerking met gewezen activisten, zoals in Gent. Ook de eerste Vlaams-nationale partij, de Frontpartij of de Fronters, waren op zoek naar vergaderlokalen en een veilige plek om hun secretariaat in onder te brengen. Op 17 augustus 1919 werd de samenwerkende vennootschap (SV) Uilenspiegel in Gent opgericht. In juni 1920 had de SV al 241 aandeelhouders. Drijvende kracht van de vereniging was de geboren organisator Jef Goossenaerts. Andere bestuursleden en mannen van het eerste uur waren: Boudewijn Maes, Oscar Dambre, Joris van Severen, Clovis Baert…

Den Uil

In de Korte Kruisstraat 3, in het historische centrum van de Arteveldestad, werd een ideaal tehuis gevonden voor het Vlaams Huis Uilenspiegel, in de volksmond Den Uil, genoemd. Alle Vlamingen waren er welkom. Het had voldoende ruimte om een gelagzaal, spijshuis met keuken, feestzaal, een theater, administratieve lokalen, studentenhuis, koffiehuis en woonruimte voor de uitbaters in onder te brengen.

Het ‘Vlaamsch Volkstooneel’ (1920-1930) van Jan Oscar de Gruyter, Staf Bruggen en Wies Moens maakte jarenlang dankbaar gebruik van de toneelzaal, dat na de nodige verbouwingen en aanpassingen plaats bood aan 620 personen. De Gentse en Oost-Vlaamse Vossen vonden er hun thuisbasis. In 1927 hielden ze er bijvoorbeeld een fel opgemerkte Vredestentoonstelling met internationale deelname. De Fronters hielden er tientallen meetings  met sprekers als Boudewijn Maes, Rik Borginon, Staf de Clercq, Herman Vos, Joris van Severen, August de Wilde, Jeroom Leuridan… Ook werden er Sinterklaasmiddagen en filmvertoningen gehouden. Een pedagogische vereniging als Gezinsopvoeding in Vlaanderen hield er haar bijeenkomsten.

Roza de Guchtenaere pleitte in Den Uil voor amnestie en solidariteit met de activisten. De pas vrijgelaten August Borms kwam er spreken, alsook in 1928 de op vrije voeten gestelde Vlaamsgezinde communist Jef van Extergem. Een tijdlang was de redactie van het weekblad De Voorpost er gevestigd, waarvan Emiel Aers het secretariaat verzorgde. Ook het Algemeen Vlaamsch Hoogstudenten Verbond had er haar thuisbasis.

Minister op bezoek

Toen hij minister was, bezocht de Antwerpse socialist Camille Huysmans in 1926 het Vlaams Huis. Hij werd er met heel wat sympathie ontvangen. Tevens was Huysmans de eerste en enige minister die Den Uil bezocht.

Vanaf de stichting van het Verdinaso in het najaar van 1931 hield de beweging er talloze vergaderingen en meetings. Na korte tijd beschouwden de dinaso’s het huis als hun eigen partijlokaal. Dat viel niet bepaald in goede aarde bij de meeste leden van de raad van beheer. Heel wat linkse en extreem-linkse groeperingen kwamen op het pleintje voor de Uilenspiegel betogen. De dinaso’s zelf hielden zich niet bepaald op de achtergrond. Om hieraan paal en perk te stellen, kreeg het Verdinaso te horen dat ze vanaf 1933 niet meer welkom waren.

Daarna kwam het Gentse Vlaams Huis in een chaos terecht. Ook waren er dringende renovatiewerken nodig. Steeds was er geld te kort. Over deze moeilijke periode had ik toch graag als lezer wat meer gelezen. Deze moeilijke overgangsperiode eindigde met een naamsverandering. Vanaf 23 december 1934 kreeg het Vlaams Huis een nieuwe naam. Uilenspiegel veranderde in Elckerlyc.

Ganda

Vooral na de succesrijke mei-verkiezingen van 1936 werd Elckerlyc meer en meer een Huis waar het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) zich thuis voelde. De nieuwe sprekers waren thans Hendrik Jozef Elias, Reimond Tollenaere, Gerard Romsée, Jozef de Lille, Antoon Bockaert, August de Wilde… De Vossen bleven en tijdens de bezetting was het ook de thuisbasis van onder meer Winterhulp.

Na de bevrijding werd Elckerlyc als bij wonder gevrijwaard van plunderingen en vernielingen. Wel namen weerstanders voor korte tijd enkele lokalen in bezit om hun secretariaat in onder te brengen. Tussen 31 december 1946 en 30 juni 1947 vond er opnieuw een naamsverandering plaats. Tijdens die korte periode kreeg het huis de naam Ganda, waarna ze nogmaals herdoopt werd en de naam Roeland kreeg. Die naam bleef ze tot op heden aanhouden.

De eerste Vlaams-nationale vereniging die na de oorlog in het Gentse Huis introk, was de jeugdbeweging onder leiding van Staf Vermeire. In de nacht van 16 maart 1948 werd de omgeving opgeschrikt door een bom die in het Vlaams Huis ontplofte en veel schade veroorzaakte. De daders werden nooit opgepakt. Vermoedens gaan uit naar franskiljonse kringen.

Vriendenkring Sneyssens

De schade was aanzienlijk en de Roeland diende voor geruime tijd gesloten te worden. Na de heropening werd het gebouw onder meer het stamlokaal van de Gentse Volksunie die in 1954 het levenslicht zag. Ook de oud-Oostfronters van de Vriendenkring Sneyssens onder leiding van Oswald van Ooteghem vonden er hun thuisbasis. Andere verenigingen (zoals de Vlaamse Volksbeweging) volgden.

Roeland kende in de jaren 1960 en 1970 een grootse bloei. Maar op 27 augustus 1987 volgde de sluiting: partijpolitieke tegenstellingen tussen Volksunie en Vlaams Blok maakten het leven er onmogelijk, en de brandweer verklaarde de site onveilig voor verder gebruik. Daarna volgde de sloop. Historicus Van Windekens beschrijft het allemaal met veel kunde en kennis van zaken. In 1998 volgde de heropening onder de oude naam Uilenspiegel. In 2020 werd de honderdste verjaardag gevierd. Het boek is tevens een herinnering aan honderd jaar Vlaams-nationaal verenigingsleven in Gent.

Met meer dan zeshonderd eindnoten, uitgebreide bibliografie, tientallen illustraties in z/w en in kleur en met personenregister. Heel verzorgd uitgegeven. Enkel een ‘Franse’ titelpagina ontbreekt.

 

Een eeuw Vlaams Huis in Gent | Peter Van Windekens

Paperback / softback | Nederlands | Vaderlandse geschiedenis

Al voor de Eerste Wereldoorlog hadden Vlaamsgezinden in Gent nood aan een gemeenschappelijk gebouw. Tijdens de bezetting was er in de politiek getinte literatuur sporadisch sprake van een ‘Vlaemsch Huis’ in Gent. Maar daar is weinig over geweten. De gebeurtenissen [lees verder...]

Naar de boekpagina

Meer berichtjes van Pieter Jan Verstraete

Dodendans: spannende politieroman uit de duizend

Recensie Pieter Jan Verstraete - 21/09/2023
Met haar tweede boek Dodendans schreef Maria Grund een spannende, vlot geschreven en vaak aangrijpende politieroman.
Op een eiland voor de Zweedse oostkust wordt een jonge man naakt en verward aangetroffen in een bos, nabij een dorpje en diverse verlaten boerderijen. Sanna Berling wordt erbij geroepen. [lees verder]

In memoriam: moord en doodslag in Stockholm

Recensie Pieter Jan Verstraete - 20/09/2023
Het duo Pascal Engman en Johannes Selaker bracht In Memoriam uit, een thriller over het grauwe Stockholm. Voor Engman is dat niet de eerste keer, voor journalist Selaker wel. Een succes, zo blijkt. 
In de vroege zomer van 1994 gaat Zweden gebukt onder een hittegolf. Het land lijdt collectief [lees verder]

Hildur: spannend debuut van IJslandse Satu Rämö

Recensie Pieter Jan Verstraete - 08/09/2023
Twintig jaar geleden verhuisde de Finse Satu Rämö als uitwisselingsstudente naar IJsland. Ze heeft het schitterende vulkanische eiland nooit meer verlaten en debuteert nu met haar boek Hildur, het eerste deel van een trilogie. De politieroman groeide uit tot een bestseller in de Scandinavische landen, [lees verder]

De roep terug: Ann Cleeves schrijft spannende detectiveserie

Recensie Pieter Jan Verstraete - 27/08/2023
Schrijfster Ann Cleeves ontwierp met Matthew Venn een nieuwe detectivereeks. Het eerste deel van het verhaal De roep terug speelt zich af in Noord-Devon aan de kust. Een man wordt dood gevonden, geheimen stapelen zich op en de ontknoping blijkt onverwacht… 
In de detectivewereld is de 69-jarige [lees verder]

Duivelsdal: Annie Ljung lost duistere moord in Zweden op

Recensie Pieter Jan Verstraete - 16/08/2023
Ulrika Rolfsdotter bracht twee jaar geleden haar debuut Rovhjärta uit. Het boek werd intussen vertaald naar het Nederlands en heet voortaan Duivelsdal. Rolfsdotter schreef een typisch Scandinavische thriller die in Zweden en Denemarken een bestseller werd. Duisternis, bossen, koude, onderhuidse spanning, [lees verder]

‘De hoofdzonde’: niet alle Scandinavische detectives zijn ‘Scandi’s’

Recensie Pieter Jan Verstraete - 05/08/2023
De Zweedse auteur Maria Grund heeft al veel ondernomen. Het grootste deel van haar loopbaan bracht ze door in de film- en mediawereld. Grund verbleef achtereenvolgens in New York en Londen, maar woont nu met haar gezin op het Zweedse eiland Gotland. De schrijfster debuteerde in 2020 met haar politieroman [lees verder]

‘Liefdadigheid’: detective over schandalen en jeugdbendes in Venetië

Recensie Pieter Jan Verstraete - 26/07/2023
De Amerikaanse auteur en voormalige docente literatuur Donna Leon bracht in 1992 haar eerste politieroman Dood van een maestro uit, met de Italiaanse commissario Guido Brunetti als hoofdpersonage. Meer dan een kwarteeuw later is hij nog steeds haar hoofdfiguur in haar succesrijke reeks detectives, die [lees verder]

Zomerlectuur: Sharon Bolton, wat een ontdekking!

Recensie Pieter Jan Verstraete - 02/07/2023
De Britse misdaadschrijfster Sharon Bolton (°1960) is geobsedeerd door verhalen over Britse folklore en mysteries die hun oorsprong in het verleden vinden. Daarover schreef ze een zestal zelfstandige boeken. Daarnaast verzorgt ze een lopende detectivereeks met als hoofdpersoon de mysterieuze politievrouw [lees verder]

‘Het bedrog van Göring’: prachtige detective over kunstroof in het bezette Nederland

Recensie Pieter Jan Verstraete - 26/06/2023
De gewezen journalist John Kuipers debuteerde vorig jaar met zijn detective Musserts schaduw. Nu pakt hij uit met Het bedrog van Göring. Dat is een nieuwe, prachtige detective over kunstroof en -handel in het bezette Nederland. Een werk om van te smullen.
Kuipers’ debuut werd door de pers [lees verder]

De nieuwe ‘Horst Enger’: een ‘pageturner’

Recensie Pieter Jan Verstraete - 17/06/2023

Lezers die geregeld Scandinavische detectives en thrillers lezen, zullen bij het horen van de naam ‘Horst Enger’ onmiddellijk een belletje horen rinkelen. Het duo Jørn Lier Horst en Thomas Enger stelt immers nooit teleur. Zij behoren tot het neusje van de zalm van wat de ‘Scandi’s’ [lees verder]

Poetins dochter: nieuwe spionageroman van bekende auteur Tomas Ross

Recensie Pieter Jan Verstraete - 08/06/2023
Tomas Ross, een pseudoniem voor Pieter Willem Hogendoorn, bracht onlangs het boek Poetins dochter uit, een spionageroman om ‘u’ tegen te zeggen. De 79-jarige auteur is trouwens niet aan zijn proefstuk toe. Hij is één van de beste schrijvers van politieke thrillers in de Lage Landen, en [lees verder]

De kaartenmaker, een veelbelovend debuut van Anette Hemming

Recensie Pieter Jan Verstraete - 04/06/2023
De kaartenmaker, een detective van Anette Hemming, speelt zich af in de buitenwijken van de Noorse hoofdstad Oslo. Het boek is het debuut van een 33-jarige auteur, die zelf opgroeide in een stadje dichtbij Oslo. Wat als je weet waar en wanneer je vermoord zal worden? Kan je iets doen tegen die duistere [lees verder]

0
    0
    Jouw winkelmand
    Jouw winkelmand is leeg
      Bereken verzending
      Bon toepassen

      Bedankt!

      Je link is opgenomen. Hartelijk dank. We bekijken en plaatsen die zo snel mogelijk. Klik ‘Nog een link ingeven’ om een nieuwe link in te geven of klik op Terug om terug te gaan naar de vorige pagina.