Heeft de overleden oppositieleider Aleksej Navalny zijn autobiografie echt helemaal zelf geschreven? Of is er sprake van een inderhaast samengeraapt auteurscollectief waarin ook zijn weduwe een grote rol speelde?
‘Patriot’ oogst in de wereldpers niets dan lof. ‘Een moedig en briljant boek, een helder verslag van Navalny’s leven en duistere tijden. Een boodschap vanuit het graf aan de moordverslaafde machthebbers in Rusland’, schrijft de recensent van The Guardian. De Nederlandse krant NRC bericht: ‘Het met veel schwung geschreven verhaal van een man met daadkracht en humor, die Poetin een trap na geeft.’
Zelfs Hollywood is ter meerdere eer en glorie van de memoires ingehuurd. De Amerikaanse filmdiva Sarah Jessica Parker flaneert met een hardcover onder haar arm alsof het om een Louis Vuitton-tasje gaat. Modeblad Vogue schrijft over de opnames voor een glamourserie en maakt terloops sluikreclame voor het boek: ‘… een moedig laatste testament en een vermaning aan de wereld’.
Origineel
De vertalingen van ‘Patriot’ baseren zich volgens de inleiding op een Engelse tekst. Dat de kennis van Navalny dusdanig was dat hij zomaar even een boek in die taal schreef, mogen we betwijfelen aan de hand van interviews. In zijn boek geeft hij dat ook toe: ‘Ik spreek wel Engels, maar met een zwaar accent en met een groot aantal grammaticale fouten.’
Het tweede deel van zijn boek dat de oppositieleider in de gevangenis zou hebben geschreven, kan alleen maar in het Russisch zijn opgesteld. Brieven in vreemde talen worden door de censuurafdeling namelijk genadeloos vernietigd. Dat Navalny’s advocaten ongecontroleerd naar binnen en buiten liepen met tassen vol kopij van ‘politiek gevangene nummer één’ is zeer ongeloofwaardig.
Inhoud
Van zijn advocaten zou de gevangen oppositieleider volgens zijn boek nog dezelfde dag over de Oscar voor zijn documentaire hebben gehoord. Zijn dagboek vermeldt: ‘… je hebt een briljant team nodig om het allemaal op zo’n manier in beeld te brengen dat de documentaire een Oscar verdient: Daniel Roher, Odessa Rae, Diane Becker, Melanie Miller, Shane Boris en al die anderen…’ Aleksej Navalny had een fenomenaal geheugen voor buitenlandse namen of wat waarschijnlijker lijkt: de bijdrage is postuum toegevoegd.
Het verhaal over zijn jeugd is compleet toegespitst op de westerse lezer
Het verhaal over zijn jeugd is compleet toegespitst op de westerse lezer. Hoewel hij inderdaad Amerikaans was georiënteerd, is het onvoorstelbaar dat Navalny in de gevangenis zat na te denken hoe hij bij de gemiddelde Rus absoluut bekende fenomenen het beste kon uitleggen. Toch gebeurt dat in het boek voortdurend. Zo wordt er verteld dat Tomsk in Siberië ligt en dat onder Gorbatjsov illegaal alcohol werd gestookt. Navalny’s lievelingsboek zou ‘Oorlog en vrede’ zijn. Waarschijnlijk het enige Russische boek waar werkelijk elke aardbewoner al eens van heeft gehoord.
Weduwe
Ook de vele passages over zijn vrouw komen gekunsteld over. Op haar verjaardag zou hij hebben geschreven: ‘Het is fantastisch dat we toen wel naar elkaar hebben gekeken, want nu kan ik mijn hoofd schudden, die gedachten verdrijven, met mijn hand over mijn voorhoofd vegen en denken: bah, wat een nachtmerrie. Ik heb jou, en wat er ook gebeurt, alleen al als ik daaraan denk word ik heel gelukkig. Dank je wel daarvoor. Gefeliciteerd, schatje!’
Net als in de bovenstaande zinnen karakteriseert Navalny haar als zijn grote liefde, steun en toeverlaat. Boze tongen beweren daarentegen dat het paar al lang geleden uit elkaar was gegroeid. Zijn vrouw zou zelfs een relatie hebben met een van de sponsors van haar man. Het is daarom niet zo onvoorstelbaar dat ook de weduwe zelf in de pen is geklommen om de relatie achteraf te idealiseren.
Berekening
Dat er waarschijnlijk teksten zijn toegevoegd en met zekerheid veel is aangepast aan de westerse lezer, komt de memoires niet ten goede. Van de eens venijnige blogger Navalny wordt weinig heel gelaten. Hij zou vanachter de tralies hebben geschreven: ‘…als ze me vermoorden zal mijn familie het voorschot en de royalty’s krijgen. Laten we eerlijk zijn: als een gruwelijke moordaanslag met chemische wapens gevolgd door een tragische dood in de gevangenis een boek niet vooruit kan helpen, dan is het moeilijk voor te stellen wat dat wel kan.’
En dat lijkt dan ook het hoofddoel van de oefening te zijn geweest. ‘Patriot’ zal Navalny’s weduwe, zijn kinderen en een handvol medewerkers een zorgeloze oude dag bezorgen. Sarah Jessica Parker een mooie bijverdienste. En de lezer een gevoel van ontevredenheid over zoveel koele berekening.
Patriot | Aleksej Navalny
Paperback / softback | Nederlands | Literaire non-fictie algemeenAleksej Navalny is kort na zijn vergiftiging in 2020 aan ‘Patriot’ begonnen. Het omvat zijn levensverhaal: zijn jeugd, zijn wending naar activisme, zijn huwelijk en familie, zijn toewijding aan het uitdagen van het regime dat erop uit is hem het zwijgen [lees verder...]
Leverbaar uit voorraad: 1-2 werkdagen.
