Oorlog en totalitarisme. Het is een gruwelijke combinatie. Maar we zien het ook in het ‘gewone’ maatschappelijke leven: gezondheid wordt een staatszaak en politici dreigen met controles via drones of politieagenten aan de deur op kerstavond.
De censuur neemt toe met meer zelfcensuur als gevolg, het recht op privacy kalft af, de digitale ID neemt privé gegevens over en QR-codes bepalen wie toegang krijgt tot publieke evenementen en wie niet. De greep van de overheid op het privéleven van de burger kent almaar een grotere impact.
Toekomstbeeld
Het door Hannah Arendt opgeroepen dystopische toekomstbeeld dat na de val van het nazisme en het stalinisme er een nieuw soort totalitarisme zou oprijzen, geleid door saaie bureaucraten en technocraten, tekent zich merkwaardig realistisch af aan de maatschappelijke horizon.
In zijn knappe, didactisch opgebouwde en meermaals zwierig geschreven boek De psychologie van totalitarisme dialogeert klinisch psycholoog en hoogleraar van de UGent Mattias Desmet met Hannah Arendt. De klik om het totalitarisme psychologisch te ontleden en alarm te blazen werd dubbel gewichtig door corona en zijn galopperende uitbreiding van richtlijnen, bevelen, codes, overheidsgetoeter, collaborerende media, experten die politici opzij schoven, massapsychose, schrijft onze medewerker Frans Crols in zijn recensie.
Totalitarisme is geen toevalligheid
Het is het logische gevolg van een waan, een geloof in de almacht van het menselijke verstand. Het is het symptoom bij uitstek van de Verlichtingstraditie. Mattias Desmet: ‘De huidige angst en het psychisch onbehagen zijn een probleem op zich. Het laat zich niet herleiden tot angst voor een virus of om het even welk ander bedreigend object. Onze angst heeft als oorzaak het falen van het Grote Verhaal van onze maatschappij.’
‘Het Grote Verhaal van onze maatschappij is het verhaal van de mechanistische wetenschap, een verhaal waarin de mens wordt herleid tot een biologisch organisme. Een verhaal ook dat de psychologische, symbolische en ethische dimensie van het menselijk wezen totaal miskent en zo de menselijke verhoudingen onmogelijk maakt. Door het Grote Verhaal geraakt de mens geïsoleerd van zijn medemens en zijn natuur. Iets erin zorgt dat de mens niet langer trilt met de wereld rondom hem. Iets erin verandert het menselijk wezen in een ‘geatomiseerd’ subject.’
Dit boek presenteert een glasheldere psychologische analyse van de historische opkomst van totalitarisme en het ermee verbonden fenomeen van massavorming. Het presenteert daarbij een bijwijlen genadeloze maatschappijkritische analyse van fenomenen als de woke cultuur, de Black Lives Matter-beweging en de angstcultuur die tot een hoogtepunt kwam tijdens de coronacrisis.
De psychologie van totalitarisme is verkrijgbaar in onze webwinkel.
Paperback / softback | Nederlands | Mens en maatschappij algemeen |
