We kennen allemaal de legende van Tijl Uilenspiegel zoals die in 1867 beschreven en verhaald werd in de historische roman van Charles De Coster (oorspronkelijke Franse titel: La légende et les aventures héroiques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs).
Tijl is symbool voor de onbezorgde grappenmaker, die zijn medeburgers voor de gek houdt en hen als het ware een spiegel voorhoudt en de domheid, de goedgelovigheid en de hebzucht uitlacht.
Vrijheidsheld
De figuur van Tijl Uilenspiegel komt in vele middeleeuwse verhalen voor. De Coster baseerde zich op volksverhalen die al in 1500 werden neergepend: een grapjas die spot met alles en iedereen, ook met de overheden. En dat spreekt altijd tot de verbeelding.
Charles De Coster maakt er een Vlaamse vrijheidsheld van, die vecht tegen de Spaanse en kerkelijke heerschappij. Iemand die opkomt voor de kleine man die door de plaatselijke potentaten onderdrukt wordt.
Walter van den Broeck – bekend van zijn Brief aan Boudewijn, Groenten uit Balen en Het beleg van Laken – maakt van de legende van Tijl Uilenspiegel een zeer vrije bewerking, geschreven in een al even volkse taal. Het vertelplezier spat er zo af.
Van den Broeck laat Tijl terugkomen van een reis. Bij zijn thuiskomst ziet hij zijn vader op de brandstapel en hoe zijn moeder wezenloos gemarteld wordt. ‘De beschrijvingen van hun executie, respectievelijk foltering doen denken aan de beste passages uit Louis Paul Boons De bende van Jan de Lichte’, schrijft Frank Hellemans in zijn recensie elders op Doorbraak.
Tijl sluit zich aan bij de geuzen die de Inquisitie willen bestrijden. Woede wordt zijn deel.
Zo wordt het een verhaal van een grappenmaker, die van zijn lach werd beroofd en die vecht om zijn onbezorgdheid terug te veroveren.
Revolte
‘En natuurlijk is er eveneens de politieke teneur van de opstand van de geuzen onder Willem de Zwijger, waar Tijl Uilenspiegel op het einde van het verhaal rechtstreeks bij betrokken raakt. Grappig hoe van den Broeck de bekende Franstalige uitspraak van de prins van Oranje – point n’est besoin d’espérer pour entreprendre, ni de réussir pour persévérer – in de mond van Tijl zelf legt.
Wanneer de prins van geen verstrooiing wil weten omdat hij meer dan ooit een hard hoofd heeft in zijn hopeloze zaak tegen de Spanjaarden, riposteert Tijl: ‘Ach monseigneur, men hoeft toch niet te hopen om iets te ondernemen? En men hoeft toch niet te slagen om vol te houden?’ – u leest het in Hellemans’ recensie.
Kortom, van den Broecks Uilenspiegel is niet zomaar een zotskap maar ook een vrijheidsstrijder en zelfs een stoïcijnse filosoof.
Tijl Uilenspiegel en Lamme Goedzak zijn twee figuren uit onze Vlaamse volksvertellingen, twee figuren om te koesteren.
Een verhaal dat niet verloren mag gaan. Dat besefte de 81-jarige Walter van den Broeck. Want laat dat de conclusie zijn van onze recensent: ‘Tijl Uilenspiegel is een schelm en volksheld voor alle tijden, die zonder meer een plaats verdient in de canon van de Nederlandstalige literatuur naast Reinaert de Vos dus, en Felix Timmermans’ Pallieter.’
Redenen genoeg om deze klassieker als boek van de week aan te bieden: u vindt het in onze online boekenwinkel
Paperback / softback | Nederlands | Literaire roman, novelle |
