Viral The Search for the Origin of Covid-19 door Alina Chan en Matt Ridley is de combinatie van onderzoeksjournalistiek en wetenschapsjournalistiek. Als er één boek over Covid-19 lezenswaardig is, dan is het dit boek. Het is tevens een beschrijving van de desinformatie en het bedrog uitgaande van de Chinese overheid en Chinese en Amerikaanse onderzoekscentra over de oorsprong van het belangwekkendste virus van de 21ste eeuw en de belangrijkste pandemie in ruim honderd jaar.
Een bestseller en ook een absolute must
Matt Ridley is een Britse wetenschapsjournalist en ondertussen als columnist en opiniemaker een belangrijke stem in vele debatten in de Angelsaksische wereld. Zeer onterecht censureerden Twitter en andere sociale platformen Ridley meermaals omwille van zijn publicaties of tweets rond klimaatwetenschap en het coronavirus zodat hij genoodzaakt werd zijn eigen e-mail nieuwsbrief op te zetten. Zijn recentste boek Viral is ondanks die tegenkantingen een bestseller en ook een absolute must voor wie chronologisch en gedetailleerd de desinformatie en de kennis over de herkomst van Covid-19 wil lezen.
Zelf leerde ik Ridley kennen dankzij de pocketuitgave van The Red Queen in 1994. In dat boek onderzocht hij de evolutionaire psychologie van seksuele selectie. In de jaren 1990 verschenen nog een aantal briljante boeken qua popularisering van wetenschap zoals Irrationality the Enemy Within door Stuart Sutherland, Wonderful Life door Stephen Jay Gould, The Meme Machine door Susan Blackmore en ook nog The Rise and Fall of the Third Chimpanzee en Guns, Germs and Steel door Jared Diamond. Rond die periode verschenen ook Nederlandse vertalingen van topauteurs zoals Richard DawkinsRichard Dawkins en Stephen Jay Gould. Als jonge wetenschapsjournalist was het met de opkomst van het Internet ook steeds eenvoudiger dergelijke parels van boeken te ontdekken die zelden of heel traag opgepikt werden door de Vlaamse recensenten in hun incestueuze boekenbijlagen. Bij een boek als Viral is vertrouwdheid met en vertrouwen in de auteur cruciaal.
Zwijgen van de media
Recenter las ik van Ridley het eveneens sublieme The Rational Optimist uit 2010 dat vaak zonder bronvermelding door een Brugse professor ethiek wordt geparafraseerd (iets wat betrokkene ook met Against Empathy deed van de Canadese psycholoog Paul Bloom).
Omdat ik Viral met The Parasitic Mind door Gad Saad op mijn wenslijstje had staan, vond ik eind 2021 beide boeken onder de kerstboom. Aan lezen kwam ik pas in juli toe, maar het boek had nog niks aan actualiteit verloren. Integendeel, veel beweringen die Alina Chan (een briljante jonge onderzoekster die Ridley via het Internet leerde kennen) en Matt Ridley in hun boek baseerden op wetenschappelijk detectivewerk van henzelf en tal van anonieme wetenschappers zoals Babar (die een Twittergroepje vormden), worden momenteel bevestigd door de Amerikaanse overheid. Iets waar de media in bijna alle talen over zwijgen omdat ze over Covid-19 enkel durven publiceren wat de regering en haar experten meedelen.
Wetenschappelijk ontkracht
Ridley en Chan beweren nergens dat Covid-19 door de Chinese overheid werd losgelaten als een biologisch wapen en ze beweren zelfs niet dat het een ontsnapt biologisch wapen is, maar ze onderzoeken alle mogelijkheden over de oorsprong. Eén these kwam tijdens dat onderzoek steeds naar boven: de kans dat Covid-19 via een wetmarket met levende dieren aan een wereldwijde pandemie begon, is zo goed als nihil. Die uitleg klopt voor de SARS-Covid-epidemie een decennium geleden. Voor Covid-19 is die uitleg ondertussen wetenschappelijk volkomen ontkracht.
De tweede these is dat de verspreiding van Covid-19 vanuit Wuhan gelieerd moet worden aan verschillende laboratoria in die Chinese stad. Ridley en Chan tonen terecht aan dat de sprong van dier naar mens (zoönose) in Wuhan om diverse redenen onwaarschijnlijk is. Onder andere omdat de verwante virussen die gekend zijn, enkel in dieren op duizenden kilometers van Wuhan voorkomen, in een compleet ander klimaat.
Ongelukkige ontsnapping
Een smoking gun kunnen Chan en Ridley niet produceren, maar via eliminatie kunnen tal van andere verklaringen naar het rijk de fabelen verwezen worden. De meest logische verklaring die overblijft is die van een ongelukkige ontsnapping uit een laboratorium in Wuhan. Aan de hand van genetische informatie van virussen staat zo goed als vast dat Covid-19 afkomstig is uit een vleermuizengrot in Zuid-China. Via dozijnen wetenschappelijke publicaties van Chinese en Amerikaanse onderzoekers volgen Ridley en Chan het spoor van onderzochte stalen en projecten waarbij coronavirussen van vleermuizen onderzocht werden.
Daarbij stuitten ze op publicaties in genetische databanken die verdwenen, maar door slimme onderzoekers uit de cloud geplukt werden. Anonieme bronnen wezen op Chinese thesissen over onderzoeken die puzzelstukjes opleverden om de Covid-19-puzzel compleet te maken.
Ze stuitten ook op onderzoeksprojecten over genetische manipulatie van virussen waarbij een eiwitspike ingevoegd werd waardoor Covid-19 extreem besmettelijk werd voor mensen. Ze leggen zelfs uit waarom een onderzoeker zoiets zou willen doen voor vreedzame toepassingen (terwijl militaire natuurlijk voor de hand liggen). Het probleem is telkens dat alle Chinese betrokkenen zeer spaarzaam zijn met informatie of reacties, maar powerpoint-presentaties circuleren die dingen vermelden die elders angstvallig geheim gehouden werden.
Neponderzoek
Ondertussen spuide de Chinese overheid bewust allerlei neponderzoek om de oorsprong van Covid-19 naar andere landen te verleggen (de hele pangolin-theorie). Tot en met fake news in Chinese staatsmedia dat Covid-19 uit Amerikaanse laboratoria ontsnapte.
Dat de Amerikaan Peter Daszak miljoenen Amerikaanse dollars uit overheidsprogramma’s (ook van defensie) naar de laboratoria van het Rode Leger of de Chinese staat in Wuhan kanaliseerde op een moment dat in de VS sedert 2014 een moratorium bestond op het gain of function-onderzoek bij virussen, mag de lezer verbazen. Wat nog verbazingwekkender blijkt, is dat Daszak nadien regelmatig als autoriteit opgevoerd wordt om aan te tonen dat een laboratoriumlek uitgesloten is.
Drie vragen
De man duikt zelfs op bij de cover-up. De bespottelijke missie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de manier waarop de Chinezen dit ‘onafhankelijke onderzoek’ saboteerden en de conclusies bepaalden, zal lezers allicht in woede doen ontsteken. Bij die klucht moesten andere landen toch doorhebben dat China iets te verbergen heeft? De chronologie van het boek maakt dat het vaak leest als een thriller. Misschien niet zo spannend als The Andromeda Strain van Michael Crichton of de verfilming van dat boek. Wat dat betreft, is Viral meer een detectiveverhaal. Een waargebeurd detectiveverhaal.
Wie na het lezen nog even alle feiten op een rijtje wil zetten kan dit dankzij de tijdlijn achteraan het boek perfect doen. Daar kan iedereen nog eens kort lezen dat de oorsprong van Covid-19 al in 2012 begon met zes werklui die vleermuismest (guano) verzamelden in grotten in Zuid-China. Een van de nauwste verwanten van het Covid 19-virus bleek al in 2013 genetisch in kaart gebracht en in 2016 gepubliceerd. Benamingen van sequenties en nieuwe namen die bepaalde varianten van coronavirussen kregen, helpen de desinformatie vanuit China ontmaskeren. De conclusie van het boek is dat drie vragen zich opdringen: Ten eerste: waar kwam het virus vandaan? Ten tweede: werd het virus voorzien van een genetische manipulatie zoals een gain of function door de insert van de spike die mensen vatbaarder maakt? Ten derde: ontsnapte het virus uit een lab in Wuhan?
Tegenwerking door de Chinese regering
De conclusie die de aandachtige lezer zelf kan trekken is uiteraard dat het virus op een onprofessionele manier geoogst werd in een grot in Zuid-China die ontoegankelijk gemaakt werd. Dat dit virus met honderden andere sarbecovirussen of coronavirussen jarenlang onderzocht werd in Wuhan en dat men daarbij allerhande technieken gebruikte die een vleermuisvirus nog gevaarlijker voor mensen maakte. Dat de laboratoria niet altijd even zorgvuldig en veilig waren en dat een besmet iemand uit de laboratoria andere mensen besmette en hoogstwaarschijnlijk dus ook de patiënten op de dierenmarkt in Wuhan (of dat besmette mensen via die dierenmarkt nog meer anderen besmetten). Dat de aanpak van de Chinese regering een snelle aanpak om de pandemie in te dammen hoogstwaarschijnlijk belemmerd heeft en dat de Chinese regering nog steeds alle onderzoek naar de origine van Covid-19 tegenwerkt.
Hardback | Engels | Non-boeken algemeen |
